چند سال پیش، پژوهشی از Pimpaka Intaros و همکاران منتشر شد که هرچند مربوط به بیش از یک دهه پیش است، اما هنوز نکاتش برای آموزش ریاضی امروز کاربردی و الهامبخش است.
این تحقیق نشان داد که وقتی کلاس ریاضی بر پایه مسائل باز (Open-ended problems) طراحی شود، دانشآموزان نهتنها راهحلهای بهتری پیدا میکنند، بلکه خودشان روشهای حل مسئله را خلق میکنند.
چطور مهارت حل مسئله ریاضی دانشآموزان را چند برابر کنیم؟
در کلاس ریاضی، معجزه زمانی اتفاق میافتد که سؤالها یک جواب مشخص نداشته باشند!
وقتی ما فقط «یک راهحل درست» را میپذیریم، ناخودآگاه ذهن بچهها را به یک مسیر محدود میکنیم. اما با مسائل باز (Open-ended problems)، بچهها یاد میگیرند:
- از زاویههای مختلف به یک مسئله نگاه کنند
- چند مسیر ممکن را امتحان کنند
- و حتی مسئلههای جدید خلق کنند
مدل چهار مرحلهای کلاس حل مسئله:
طرح یک سؤال باز
معلم مسئلهای مطرح میکند که به زندگی روزمره یا تجربه قبلی دانشآموزان مرتبط باشد. این ارتباط باعث میشود مسئله «واقعی» و جذاب به نظر برسد.
یادگیری فردی
در این مرحله هر دانشآموز آزاد است روش خودش را امتحان کند، حتی اگر از نظر بقیه عجیب به نظر برسد. اینجا جایی است که خلاقیت شکوفا میشود
بحث گروهی و مقایسه روشها
کلاس به یک آزمایشگاه ایده تبدیل میشود؛ دانشآموزان روشهای خود را ارائه میدهند، با هم مقایسه میکنند، و نقاط قوت و ضعف هر کدام را میسنجند.
جمعبندی و اتصال ایدهها
معلم همه روشها را روی یک خط فکری منسجم قرار میدهد، تفاوتها را توضیح میدهد و نشان میدهد که چطور مسیرهای مختلف میتوانند به جواب یا بینش مشترک برسند.
استراتژیهایی که بچهها یاد میگیرند:
- پیدا کردن الگو
- رسم شکل
- استدلال منطقی
- آزمون و خطای هوشمندانه
- سازماندهی دادهها
- بررسی حالتهای افراطی یا سادهتر
یافتههای پژوهشها نشان میدهند که مرحله یادگیری فردی بیشترین سهم را در خلق ایدههای تازه دارد، چون بچهها بدون فشار جمع، ایدههای خام خود را میسازند و آزمایش میکنند.
پیام مهم برای معلمان و مربیان:
- با یک سؤال باز و واقعی شروع کنید
- پیش از راهنمایی، به دانشآموزان زمان کشف بدهید
- به تنوع روشها ارزش بدهید، حتی اگر به جواب درست ختم نشوند
- از بحث و اشتراکگذاری برای ساخت یک تصویر کامل استفاده کنید
با این رویکرد، کلاس ریاضی از یک فضای «تمرین و حفظ» به یک کارگاه خلاقیت، تحلیل و نوآوری تبدیل میشود، جایی که بچهها نهتنها مسائل را حل میکنند، بلکه یاد میگیرند چطور فکر کنند و چطور سؤال بسازند.
گردآورنده: فاطمه ستوده ئیان
منبع:
Intaros, P., Inprasitha, M., & Srisawadi, N. (2014). Students’ problem solving strategies in problem solving-mathematics classroom. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 4119-4123.